از سفیدبرفی تا ببعی قهرمان

به گزارش روابط عمومی سازمان تبلیغات اسلامی، کودکی و حتی بزرگسالی بسیاری از ما با پویانمایی‌ها گره خورده است؛ از «سفیدبرفی و هفت کوتوله» که نزدیک به ۸۰ سال است همچنان یکی از محبوب‌ترین‌هاست و رکورد فروشش هنوز دست‌نیافتنی مانده، تا آثاری که این روزها جان‌دارتر از همیشه روی پرده سینماهای ایران یا در قاب تلویزیون ظاهر می‌شوند. آثاری که باعث می‌شوند با غرور سرمان را بالا بگیریم؛ چرا که جوانان این سرزمین در میانه این آشفته‌ بازار قهرمان‌سازی غربی، برای فرزندان ما قهرمان‌های واقعی ساخته‌اند. قهرمان‌هایی که حالا نامشان با پویانمایی‌هایی مثل «فیلشاه»، «شاهزاده روم»، «بچه زرنگ» و «ببعی قهرمان» گره خورده است.

دنیا چگونه انیمیشن می‌سازد؟ 
از رکوردشکنی شیرشاه تا دنیای فروزن
نگاهی به وضعیت پویانمایی در جهان نشان می‌دهد که در ۲۰ سال اخیر این صنعت رشدی خیره‌کننده را تجربه کرده است. نه‌تنها تکنیک‌ها و شیوه‌های تولید متنوع‌تر و به‌روزتر شده، بلکه آمار فروش هم جهشی چشم‌گیر داشته است. به‌عنوان نمونه، پویانمایی «شیرشاه» در سال ۲۰۱۹ با فروش ۱ میلیارد و ۶۵۴ میلیون دلار، عنوان پرفروش‌ترین پویانمایی جهان را از آن خود کرد. پس از آن، «فروزن ۲» با فروش ۱ میلیارد و ۴۴۷ میلیون دلار، «فروزن» با ۱ میلیارد و ۲۶۸ میلیون دلار و «شگفت‌انگیزان ۲» با ۱ میلیارد و ۲۴۲ میلیون دلار، در رتبه‌های بعدی این فهرست قرار گرفتند.

طبق آمارهای منتشر شده: آمریکا با ۶۵۰۰ پویانمایی، ژاپن با ۴۰۰۰، انگلیس با ۱۰۰۰، کانادا با ۹۵۰ و فرانسه با ۹۰۰ تولید در صدر جدول تولیدکنندگان این صنعت قرار دارند. اما اگر پای کیفیت به میان بیاید، نتیجه متفاوت است؛ میانگین امتیازهای ثبت‌شده در IMDb نشان می‌دهد که برخی از بهترین پویانمایی‌ها لزوماً محصول همین غول‌های تولید نیستند. در عوض، کشورهایی مانند یونان، برزیل، امارات، چک‌اسلواکی و حتی آلمان غربی در میان تولیدکنندگان باکیفیت‌ترین آثار دنیا قرار گرفته‌اند.

انیمیشن؛ صنعتی که میلیاردها دلار می‌ارزد
مجموع فروش گیشه پویانمایی‌ها در جهان بین سال‌های ۱۹۹۵ تا ۲۰۱۹ از ۷۱۳ میلیون دلار به ۶ میلیارد و ۳۸۱ میلیون دلار رسیده است؛ جهشی که اهمیت روزافزون این صنعت را در میان مخاطبان نشان می‌دهد.
این رشد فقط در گیشه نیست؛ بررسی تعداد بلیت‌های فروخته‌شده برای پویانمایی‌های سینمایی در آمریکا نشان می‌دهد که این عدد از ۷۷ میلیون و ۸۰۰ هزار بلیت در سال ۱۹۹۵ به ۲۵۸ میلیون و ۴۰۰ هزار بلیت در سال ۲۰۱۹ رسیده است. آمار دیگری هم نشان می‌دهد که ژانرهای ماجراجویی، موزیکال و رمانتیک به ترتیب پرطرفدارترین‌ها بین مخاطبان هستند. 

قصه‌ای که از دهه ۳۰ شروع شد؛
روحی در کالبد پویانمایی ایران
اگر بخواهیم به ریشه‌های صنعت پویانمایی در ایران نگاهی بیندازیم، برخی معتقدند این مسیر از اوایل دهه ۳۰ شمسی با فعالیت اسفندیار احمدیه، نصرت‌الله کریمی و جعفر تجارتچی آغاز شد. آن‌ها با همکاری هم اولین استودیوی انیمیشن ایران را ساختند و آثاری کوتاه تولید کردند.
صنعت پویانمایی در همه این سال‌ها کم‌وبیش با تحولات جهانی همراه بود، اما پس از ساخت آثاری مانند «تهران ۱۵۰۰» در سال ۱۳۹۲ و «شاهزاده روم» در سال ۱۳۹۳، جانی تازه گرفت و مخاطبان داخلی دوباره به سمت تولیدات ایرانی برگشتند. این روند در سال‌های بعد با آثاری مانند «فهرست مقدس» و «فیلشاه» ادامه یافت؛ آثاری که نه‌تنها در گیشه موفق بودند بلکه در جشنواره‌های بین‌المللی هم درخشیدند. 

وقتی فیلشاه آمد؛ 
خون تازه در رگ‌های انیمیشن ایران
به‌تدریج انگار خون تازه‌ای در رگ‌های انیمیشن‌سازهای ایرانی دویده باشد؛ یکی‌یکی آثار فاخرتری به اکران رسیدند. به‌عنوان نمونه، پویانمایی «فیلشاه» که در سال ۱۳۹۷ روی پرده رفت، توانست با ۱ میلیون و ۱۵۵ هزار مخاطب و ۸ میلیارد تومان فروش، عنوان پرفروش‌ترین پویانمایی کشور تا سال ۱۳۹۸ را از آن خود کند. پس از آن، «شاهزاده روم» و «بنیامین» در رتبه‌های بعدی قرار گرفتند.
مقایسه آماری جالبی هم از تعداد تولیدکنندگان این صنعت در سال‌های ۱۳۹۵ و ۱۳۹۷ وجود دارد: در سال اول ۴۵ تولیدکننده فعال بودند و این عدد در سال دوم به ۶۷ رسید. تهران با ۳۲ استودیو، اصفهان با ۱۰ و خراسان رضوی با ۶، بیشترین سهم را داشتند. 

بازگشت با قدرت؛ وقتی کرونا پایان خط نبود
شیوع کرونا صنعت پویانمایی را مانند بسیاری از حوزه‌های فرهنگی زمین‌گیر کرد. اما از سال ۱۴۰۱ همه‌چیز تغییر کرد. در این سال دو پویانمایی شاخص «لوپتو» و «پسر دلفینی ۲» اکران شدند و سهم مهمی در ۵۵ میلیارد تومان فروش سینمای کودک داشتند.
سال ۱۴۰۲ این موج ادامه یافت و آثار تازه‌ای مانند «بچه زرنگ»، «مسافری از گانورا» و «نارگیل» روی پرده رفتند و فروش سینمای کودک را به ۸۰ میلیارد تومان رساندند.

ببعی روی پرده؛ مسیر قهرمانی ببعی از تلویزیون تا سینما!
در مهرماه ۱۴۰۳، پویانمایی سینمایی «ببعی قهرمان» اکران شد؛ اثری که از تلویزیون به سینما راه پیدا کرد. تولیدکنندگان استودیو ایما پس از ساخت سریال «ببعی ببعو» برای شبکه پویا، تصمیم گرفتند نسخه سینمایی این اثر را بسازند.
این سریال دوبعدی در سال اول پخش، به فهرست ۱۰ شخصیت محبوب کودکان راه یافت. در سال دوم، پربیننده‌ترین برنامه کودک تلویزیون شد و در سال سوم نیز جزو سه برنامه پربازدید قرار گرفت. همین استقبال باعث شد نسخه سینمایی «ببعی قهرمان» با تکنیک سه‌بعدی ساخته شود؛ اثری که جایزه بهترین انیمیشن جشنواره کودک را دریافت کرد و با ۷۰ میلیارد تومان فروش، به پرفروش‌ترین پویانمایی تاریخ سینمای ایران تبدیل شد.
این اثر حتی به اکران‌های خارجی هم رسید و در ترکیه، روسیه، ارمنستان، تاجیکستان، عراق و لبنان روی پرده رفت. با این حال، هنوز بازارهای مهمی وجود دارند که می‌توانند مقصد آثار ایرانی باشند.

از رکود تا رکورد؛ فروش شگفت‌انگیز سینمای کودک!
بعد از اکران «ببعی قهرمان»، تنها در فاصله ۷ ماه، ۶ فیلم کودک در کشور اکران شد؛ ۴ پویانمایی و دو فیلم زنده («بامبولک» و «باغ کیانوش»). چنین اتفاقی نه‌تنها در تاریخ پس از انقلاب بی‌سابقه است بلکه در بسیاری از کشورهای صاحب‌نام این صنعت هم کم‌سابقه محسوب می‌شود.
فیلم‌های کودک پس از «ببعی قهرمان» توانستند فروش سینمای کودک را به ۱۳۰ میلیارد تومان برسانند. مقایسه آمار دو ماه اول سال‌های ۱۴۰۳ و ۱۴۰۴ هم نشان می‌دهد که این عدد از ۸ میلیارد تومان به ۵۵ میلیارد تومان جهش یافته است.

فراتر از گیشه؛ انیمیشن ایرانی و چشم‌انداز پیش‌رو
این رشد خیره‌کننده فقط در فروش نیست؛ در حجم تولیدات، کیفیت آثار، تنوع موضوعات، حضور در جشنواره‌های بین‌المللی و جلب مخاطبان داخلی و خارجی هم می‌توان اثرش را دید.
ایجاد مراکز تولید، آموزش و پخش در داخل کشور زمینه را برای پرورش نسل جدیدی از انیمیشن‌سازان فراهم کرده است؛ نسلی که با رویکردی بومی و فرهنگی، آثار خود را برای کودکان و نوجوانان این سرزمین می‌سازند. این جریان، هم مانع مهاجرت نیروهای خلاق شده و هم انگیزه‌ای برای ماندن و رشد در فضای داخلی ایجاد کرده است.
حمایت نهادهای مرتبط – چه مالی، چه آموزشی و چه تبلیغاتی – در این مسیر کلیدی بوده است. اما هنوز ظرفیت‌های بزرگی برای توسعه بیشتر وجود دارد: از تأمین مالی و تسهیل فرآیندهای تولید تا تقویت صادرات و حمایت از حقوق مالکیت فکری.
اگر این حمایت‌ها با سیاست‌گذاری هوشمندانه و برنامه‌ریزی بلندمدت ادامه پیدا کند، صنعت پویانمایی ایران می‌تواند علاوه بر سهم فرهنگی، به یک بازار اشتغال‌زا و اثرگذار در سطح منطقه و جهان تبدیل شود.

به کجاها برد این امید ما را!؟
رشد خیره‌کننده پویانمایی ایران، فقط حاصل تکنیک و سرمایه نیست؛ مدیون دل‌هایی است که در این راه پرهزینه و دشوار، ناامید نشدند. هنرمندانی که با کمترین امکانات، بلندپروازترین رؤیاها را ساختند و باور داشتند که حتی در میانه سختی‌ها، می‌شود جهانی تازه تصویر کرد. امروز هر قاب از این انیمیشن‌ها، یادآور مسیری است که با امید و ایستادگی پیموده شده؛ مسیری که هنوز ادامه دارد.
 

منبع: دانشجو